edytorstwo
redakcja i grafika

Warsztat edytorski A-Z

Adiustacja – przygotowanie maszynopisu do druku pod względem języka, pisowni oraz adiustacja pod względem techniczno-drukarskim
Akapit – początek nowego ustępu
Akcydensy – druki oprócz książek i czasopism, rozróżnia się dwa rodzaje: manipulacyjne (formularze, afisze, ulotki, druki biurowe) i przemysłowe (etykiety, pudełka, nalepki)
Arkusz drukarski – liczba stronic druku, które mieszczą się na jednostronnie zadrukowanym arkuszu papieru w formacie A1 61×86 cm brutto
Arkusz wydawniczy autorski – zawiera 40000 znaków drukarskich prozy lub 3000 cm2 ilustracji, 700 wierszy poezji
4 (czwórka) tytułowa – 4 początkowe kolumny książki, na których znajdują się:
1. przedtytuł
2. wakat (tekst okolicznościowy)
3. strona tytułowa
4. strona redakcyjna, kolofonowa, z metryczką
Errata – wykaz błędów
Firet – rodzaj justunku, którego szerokość i długość równają się stopniowi danego pisma, kwadrat. W jednym firecie czcionki wielkości 12 pkt. mieszczą się 2 literki. Służy do określania, ile znaków ma napisać autor, jeśli mamy wolne miejsce na tekst.
Frakcja – rodzaj czcionek o odpowiednio zmniejszonym oczku liter, cyfr, używany do oznaczania odnośników, notatek, wykładników potęg, przypisów. Może być dolna lub górna.
Inicjał – pierwsza litera wersalikowa wyróżniona w tekście zasadniczym
Inkunabuły – wytwory drukarskie z XV w. wykonywane ręcznie
Inprimatum – ogólne zezwolenie na druk po zatwierdzeniu poprawek i korekt
Kolumna – złamany tekst z ewentualnymi ilustracjami jedno lub wielołamowy odpowiadający stronicy książki lub innego druku z paginą lub bez.
Kolumna rozkładowa – dwie kolejne kolumny parzysta i nieparzysta odpowiadające środkowym stronicom składki kolumn
Kolumny na rozwarciu – kolejne dwie parzyste i nieparzyste umieszczone obok siebie niebędące środkowymi stronicami arkusza
Kolumna spadowa – kolumna, której element drukujący zajmuje całkowitą szerokość marginesu lub marginesów stronicy po obcięciu
Kolumna szpicowa – niepełna od dołu
Kolumna wakatowa – czysta
Łam – określona liczba wierszy tekstu wraz z ewentualnymi ilustracjami dostosowana do długości kolumny
Łamanie – formatowanie kolumn w części składu i ilustracji na określony format z paginą, tytułami i odpowiednimi odstępami składającymi się na całość kolumny
Majuskuły – wersaliki
Makroczytelność typograficzna – przystosowanie całych kolumn do łatwej całościowej oceny pozwalającej czytelnikowi na niezakłócony niczym wybór sposobu przyswajania tekstu.
Makroczytelność typograficzna
1. oko przyswaja część kolumny odczytując ją od lewej do prawej i z góry do dołu
2. oko wybierając informacje na kolumnie zostanie przyciągnięte przez tekst wyróżniony
3. wybór poszczególnych partii tekstu kolumny jest nieświadomie sterowany przez kontrasty takie jak: różnice w grubości czcionek, nasycenie barwy druku, światła między literami, odstępy międzywyrazowe
4. stosowanie w nadmiarze na jednej kolumnie wyróżnień i różnorodnych elementów typograficznych niweczy zamierzenie czyli oko potraktuje wszystkie elementy kolumny jako jednakowo ważne
5. szukając informacji na innych kolumnach zawsze poszukujemy ich na prawych stronach kolumn prawych a w drugiej kolejności na lewej stronie kolumny lewej.
6. im większa jest ilustracja na kolumnie tym bardziej przyciąga oko
7. ilustracja barwna przyciąga oko bardziej niż czarno-biała
Mikroczytelność typograficzna – przystosowanie tekstu o jednolitym charakterze do łatwego czytania – czytelność wyrazów i wierszy.
Mikroczytelność typograficzna
1. wielkość czcionki/stopień
– wszystkie kroje pism dziełowych mają zbliżoną czytelność dla osób dorosłych od 8 pkt.
– w przypadku tekstów dla dzieci zaleca się od 6 lat 18 pkt., 7-8 lat 16 pkt., 9-10 lat 12 pkt., powyżej 10 lat 10 pkt.
2. rysunek czcionki
– pismo tekstowe jest czytelniejsze od wersalików a wyrazy składane kursywą są mniej czytelne od złożonych antykwą
3. styl pisma
– występowanie lub niewystępowanie szeryfów nie wpływa na czytelność tekstu
4. justowanie – sposób złożenia tekstu:
– w chorągiewkę – poszarpany brzeg,
– blokowy – o wyrównanym brzegu
– nie wpływają na czytelność a jedynie na odbiór estetyczny
5. długość wiersza
– zmniejsza się czytelność tekstu w przypadkach wierszy nienormalnie krótkich lub długich
6. światła między wierszami – interlinia
– wiersze bez interlinii powodują nieznaczne zmniejszenie czytelności
Minuskuły – tekst
Mora – przypadkowe i niepożądane tło pojawiające się na negatywach siatkowych i na kopiach z oryginałów stanowiących odbitki siatki
Paginacja – oznaczenie kolejności kolumn (stronic)
Pagina zwykła – liczba arabska lub rzymska umieszczona na kolumnie, oznaczająca jej kolejność
Pagina żywa – wiersz umieszczony nad lub pod kolumną druku zawierający odpowiedni tekst oraz liczbę oznaczającą stronę
Register – dwustronne padanie na siebie wierszy, odpowiednia interlinia
Szpalta – nie złamany skład dowolnej długości
Szpigiel – notatka dla drukarni sporządzona przez redaktora, zawierająca spis artykułów wchodzących do danego numeru z podaniem tytułów oraz ich szerokości
Sygnatura arkusza – kolejna liczba i tytuł u dołu pierwszej strony każdej składki sfalcowanego arkusza
Wiersz – rząd czcionek o szerokości odpowiadającej szerokości wiersza, łamu lub kolumny
Wyklejka – podwójna karta przyklejona do tektury okładki

Zobacz również

Typy błędów językowych

26 kwietnia 2013

Znaki adiustacyjne tekstu, tabel, tablic i wzorów

20 września 2015

Jaki papier jest najlepszy do danego celu w aspekcie czytelności i komfortu widzenia?

18 stycznia 2022

34 248 komentarzy